Dadaizm – kierunek intrygujący i tajemniczy, stanowiący rodzaj artystycznego buntu nie tylko przeciw historii sztuki, ale też konwenansom. Jakie są najważniejsze cechy dadaizmu? Jak kierunek ten rozwijał się w Polsce? Kto jest jego najważniejszym przedstawicielem? Dowiedz się więcej.
Co to jest dadaizm? Najważniejsze informacje
Dadaizm to międzynarodowy ruch artystyczno-literacki, którego główne założenia opierały się na zerwaniu z konwenansami i tradycją, absolutna dowolność w korzystaniu ze środków artystycznej ekspresji i swoboda twórcza, bez względu na to, czy mówimy o tematyce dzieła sztuki, czy o wykorzystanych do jego tworzenia materiałach. Ruch ten kształtował się zarówno w Europie, jak i w Stanach Zjednoczonych około 1915 roku, a jego popularność zdecydowanie zmalała pod koniec lat 20. XX wieku. Za inicjatora dadaizmu uważa się poetę Tristana Tzarę oraz malarza Hansa Arpa, którzy nowy kierunek zaczęli definiować na terenie Zurychu. Wkrótce dołączyli do nich artyści z całego świata, tacy jak Marcel Duchamp. Sama nazwa dadaizm pochodzi od słówka “dada”, które podobno znalazł na chybił trafił Tristan Tzara w słowniku Larousse’a. Nikt jednak nie jest dziś do końca pewny, jaka tak naprawdę jest geneza tego pojęcia.
Dadaizm – cechy kierunku, które powinien znać każdy miłośnik sztuki
W przypadku dadaizmu trudno mówić o jednolitej estetyce czy jakimkolwiek programie artystycznym. Liczyła się tylko wolność w operowaniu środkami. Dadaizm w malarstwie był bardziej “antymalarstwem” niż kontynuacją dorobku wielkich mistrzów. Bardzo często do tworzenia dzieł sztuki wykorzystywane były “zwykłe” przedmioty codziennego użytku, produkowane seryjnie, dostępne w sklepach. Artysta Kurt Schwitters twierdził nawet, że…”wszystko, co artysta wypluje, jest sztuką”! Jeśli zastanawiasz się nad podobieństwem surrealizmu i dadaizmu, to intuicja Cię nie myli – pierwszy z tych kierunków stał się naturalną konsekwencją poszukiwań artystów dadaizmu.
Przedstawiciele dadaizmu – jacy artyści związani z tym kierunkiem uważani są za najważniejszych?
Jak już wspomnieliśmy, inicjatorem dadaizmu był Tristan Tzara, a jednym z najgłośniejszych nazwisk, związanych z tym kierunkiem, bez wątpienia jest Marcel Duchamp, nieomal dadaistyczny celebryta (we współczesnym tego słowa znaczeniu). Jednak do artystów dadaizmu można zaliczyć zdecydowanie więcej ważnych osobowości, takich jak Man Ray, Max Ernst, Francis Picabia. Każdy z nich miał nieco inne podejście do sztuki dadaistycznej, jej definicji i celu, dlatego właśnie analizowany łącznie dorobek tych twórców składa się na tak niezwykły pejzaż artystycznych poszukiwań pierwszej połowy XX wieku.
Dadaizm – najsłynniejsze obrazy i inne dzieła sztuki
Dadaistyczne dzieła sztuki miały na celu przede wszystkim wywołać szok w odbiorcy. Udało się to najważniejszym pracom tego kierunku, w tym przede wszystkim prowokującej instalacji “Fontanna” Marcela Duchampa, którą był po prostu… pisuar. Do najsłynniejszych obrazów dadaizmu należy też “Mona Lisa z wąsami” tego samego twórcy (żart na temat słynnego dzieła Leonarda da Vinci), a także płótno “Ubu Imperator” Maxa Ernsta czy “Mz 231. Miss Blanche” Kurta Schwittersa. Warto też wymienić fotografię “Szklane łzy” Mana Raya, która do dziś stanowi bardzo mocną ikonę dadaizmu w sztuce.
Dadaizm w Polsce – był czy go nie było?
Czy dadaizm w Polsce był równie popularnym kierunkiem, co na Zachodzie? Zdania akademików są na ten temat podzielone. Oficjalnie trudno mówić o typowo dadaistycznych manifestach w sztuce polskich twórców, jednak przejawiały one bez wątpienia cechy podobne do dorobku ich kolegów z USA czy Niemiec. Między 1915 a 1920 rokiem w Polsce modne było pojęcie futuryzmu, podczas gdy za granicą określenie to było już raczej passe. Niemniej wielu rodzimych przedstawicieli awangardy tworzyło, mniej lub bardziej świadomie, w absolutnie dadaistycznym duchu.
Chociaż dadaizm w malarstwie, rzeźbie czy literaturze nie przetrwał próby czasu, odcisnął ważne piętno na dorobku twórców kolejnych pokoleń, o czym do dziś świadczy lekkość, z jaką artyści posługują się rozmaitymi środkami wyrazu. Gdyby nie dadaizm, zdecydowanie trudniej byłoby dziś o artystyczną wolność i łatwość w przełamywaniu konwencji, niezależnie od dziedziny sztuki.