Oliver Ressler Socjalizm zawiódł, kapitalizm zbankrutował. Co dalej?

Wystawa Olivera Resslera Socjalizm zawiódł, kapitalizm zbankrutował. Co dalej? podejmuje kwestie
związane z sytuacją krajów w momencie transformacji ustrojowej, a także problem społecznej
recepcji kapitalizmu w sytuacji kryzysu.

Prezentacja wystawy w Polsce, która coraz częściej wchodzi w rolę mentora wobec paostw
ubiegających się o miejsce w nowej Europie, daje możliwośd bardzo szczególnego wglądu w ich realia
i namysłu nad ubocznymi skutkami kapitalizmu.

Na wystawie zobaczymy trzy prace, które konfrontują różne modele społeczne w fazie przekształceo
ustrojowych. Dwukanałowa instalacja wideo Socjalizm zawiódł, kapitalizm zbankrutował. Co dalej?
(2010) odwołuje się do kondycji mieszkaoców Armenii po upadku Związku Radzieckiego. W filmie,
który powstał na największym w Armenii bazarze, w biednej dzielnicy Erewania, wymownie zwanej
Bangladeszem, usłyszymy o drastycznym pogorszeniu się warunków życia i skrajnym rozwarstwieniu
społecznym. W wypowiedziach mieszkaoców dominuje poczucie rezygnacji związane z degradacją,
bezrobociem i wszechobecną korupcją, które artysta potęguje niemymi obrazami opuszczonych
fabryk, niegdyś miejsc pracy tysięcy obywateli. Fasadowa demokracja i pozornie funkcjonujący wolny
rynek, pod płaszczykiem których ukrywa się system feudalnych zależności społecznych, powodują, że
ze szczególną siłą odżywają radzieckie resentymenty, a wolnośd i niepodległośd okazują się dobrem
niechcianym. Już w pierwszych, prowokacyjnych słowach jednego z bohaterów filmu ujawnia się
bliska strategiom dokumentalnym metoda artystyczna Olivera Resslera, która zakłada dążenie do
obiektywizmu i poszukiwanie prawdy: „Można sfilmowad górę Ararat i dodad, że u jej stóp ludziom
żyje się bardzo dobrze. Można pokazad domy dygnitarzy i okrasid zdjęcia słowami: »Popatrzcie, jak
Armenia się rozwija! Spójrzcie, jaki to bogaty kraj, dobrze się tu żyje, ludzie mieszkają w takich
domach... « I nic poza tym. Jeśli chce się sfilmowad kłamstwa, nie ma sprawy”. Charakterystyczne dla
Olivera Resslera jest budowanie przestrzeni dla wypowiedzi bohaterów, w której ingerencje artysty
ograniczone są do minimum. Wydaje się, że związek jaki powstaje między Resslerem a bohaterami
jego filmów wynika z zewnętrznej pozycji artysty, którą zajmuje, a która z jednej strony zakłada
chłodny ogląd sytuacji, z drugiej budzi w rozmówcy nadzieję, że jego protest zostanie usłyszany.
W tym samym roku powstała Gmina w budowie, dokumentalny film Olivera Resslera i Dario
Azzelliniego opisujący oddolny proces tworzenia się społecznych organów decydenckich
w Wenezueli, służących modernizacji biednych obszarów aglomeracji Caracas. W filmie artysta
rejestruje zgromadzenia ludowe, podczas których ustala się hierarchię potrzeb i główne problemy
małych społeczności, a także strukturę powstających organizacji i taktykę działania. W walkę
o poprawę warunków bytowych w imię rewolucji Hugo Chaveza wpisana jest krytyka skostniałych
struktur urzędniczych, ale też wola konsolidacji i współdziałania. Odnosi się wrażenie, że pomiędzy
reżimem totalitarnym a zewnętrznym interwencjonizmem, który doprowadził do pauperyzacji
społeczeostwa wenezuelskiego na naszych oczach realizuje się postulat „trzeciej drogi”. Film ujawnia
procesualne mechanizmy władzy i podporządkowuje im swoją formę: surowe kadry, długie
„nieoszlifowane” ujęcia i brak wyczuwalnej obecności artysty. Stwarzają one atmosferę głębokiego
zaangażowania i poczucie, że granica między działaniem artystycznym a aktywizmem staje się trudna
do uchwycenia.

Kapitalizm zawiódł nie tylko w społeczeostwach w okresie transformacji jako remedium na reżimy
totalitarne. Ostatni kryzys w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych pokazał, że w krajach
o ugruntowanej demokracji system ekonomiczny i los ludzi zależy od dyktatury międzynarodowych
korporacji i systemu bankowego. Skutki tego kryzysu ponieśli obywatele, a nie instytucje finansowe
za duże żeby upaśd przez świat połączeo, które mają ze światem polityki.

Oliver Ressler (1970) ukooczył Uniwersytet Sztuk Plastycznych w Wiedniu. Uprawia sztukę krytyczną,
w której analizuje współczesne relacje władzy, formy oporu i alternatywne modele społeczne.
Współpracuje z artystami: Zanny Begg, Martinem Krennem i Davidem Thorne, a także politologiem
Dario Azzellinim. Brał udział w ponad stu wystawach międzynarodowych. Wielokrotnie pokazywany
w Polsce. Współpracuje z Instytutem Wyspa, który wydał w języku polskim i angielskim książkę
artysty Alternatywna Ekonomia Alternatywne Społeczeostwo (2007), wieloletni projekt wywiadów
z osobami pracującymi na koncepcjami alternatywnych form organizacji życia społecznego i wymiany
ekonomicznej.